Trzeba coraz więcej szczęścia, by spotkać niektóre motyle

Å»yjÄ… od kilku dni do niemal roku; mimo bajecznie kolorowych skrzydeÅ‚ potrafiÄ… siÄ™ szybko i skutecznie maskować. Choć mamy w Polsce ponad 150 gatunków motyli dziennych, to by niektóre spotkać, trzeba mieć coraz wiÄ™cej szczęścia – mówi lekarz neurolog i przyrodnik, Adam Warecki.

W Polsce żyje nieco ponad 150 gatunków motyli dziennych (Rhopalocera). Część z nich wystÄ™puje dość pospolicie i można je spotkać wÅ‚aÅ›ciwie w każdym Å›rodowisku - na wsiach i w miastach, pod lasami, w górach czy Å›rodowiskach podmokÅ‚ych. W Polsce żyjÄ… też motyle majÄ…ce upodobania do bardzo konkretnych siedlisk, jak choćby gatunki górskie, np. górówki czy dostojka pales, które pojawiajÄ… siÄ™ wyÅ‚Ä…cznie w Tatrach albo Sudetach. Z kolei motyle Å›rodowisk suchych i piaszczystych, np. skalnik statilinus czy skalnik semele, najÅ‚atwiej jest spotkać w pobliżu poligonów czy na wydmach – opowiada Adam Warecki, autor atlasu "Motyle dzienne Polski. Atlas bionomii".

Jeszcze inne, choćby przeplatka aurinia czy dostojka eunomia, związane są z roślinnością higrofilną, porastającą bory bagienne, łąki zmiennowilgotne czy torfowiska.

 "Ta grupa ma najwiÄ™ksze problemy, gdyż ludzie czÄ™sto chcÄ… meliorować Å‚Ä…ki, zalesiać ziemiÄ™, dostawać dopÅ‚aty i zarabiać, a taka polityka nie sÅ‚uży motylom Å›rodowisk podmokÅ‚ych. Dlatego sÄ… one w Polsce ustawowo chronione, podobnie jak i w wiÄ™kszoÅ›ci krajów europejskich" - tÅ‚umaczy przyrodnik. I dodaje, że skuteczna ochrona motyli nie powinna dotyczyć poszczególnych gatunków, tylko raczej typów krajobrazów, w jakich one żyjÄ…, rozmnażajÄ… siÄ™ i gdzie rozwijajÄ… siÄ™ gÄ…sienice.

"Pewne Å›rodowiska, takie jak obszary nieurodzajne, nietrakcyjne dla gospodarki rolnej czy leÅ›nej, pozostanÄ… najprawdopodobniej wolne od intensywnej ingerencji czÅ‚owieka. I tam motyle majÄ… szansÄ™ przetrwać" – mówi przyrodnik, który bierze udziaÅ‚ w ochronie zagrożonych gatunków motyli, jest czÅ‚onkiem Wojewódzkiego ZespoÅ‚u Eksperckiego Podkarpacia i współautorem pracy o motylach chronionych w ramach obszarów Natura 2000 na Podkarpaciu. - Niestety, wiele jest miejsc, w których przetrwaniu motyli zagraża aktywność czÅ‚owieka, który sadzi las, kosi Å‚Ä…kÄ™, wypala trawÄ™, melioruje... A czasami szkodzi wÅ‚aÅ›nie ludzka bezczynność, kiedy w jej efekcie Å‚Ä…ki zarastajÄ… lasem. Wtedy motyle również siÄ™ stamtÄ…d wynoszÄ…".
"Kiedy zaczynaÅ‚em przygodÄ™ z motylami w latach 70., wszÄ™dzie byÅ‚o ich peÅ‚no - w ogródkach wokół domów, nawet w miastach. Dzisiaj caÅ‚kowicie tam nie wyginęły, choć jest ich niestety naprawdÄ™ bardzo maÅ‚o. Setki motyli ginÄ… z powodu szybko jadÄ…cych samochodów, czego przecież trudno uniknąć" – zauważa Adam Warecki.

Motyle najlepiej jest podglądać w okolicach zróżnicowanych pod względem roślinności i cech krajobrazu, gdzie miejsca suche sąsiadują z wilgotnymi, zdarzają się skały czy pagórki. W skali Polski wyraźnie więcej motyli można spotkać na wschód, niż na zachód od Wisły. "Do obserwacji motyli polecam obszary atrakcyjnego Beskidu Niskiego, wspaniałe Roztocze, piękne Polesie, Puszczę Knyszyńską czy Białowieską, a bardziej na północ Puszczę Augustowską, gdzie żyje endemiczny w skali naszego kraju mszarnik jutta" - wylicza Warecki.

Jaka jest funkcja motyli w ekosystemie? Podobnie jak inne owady, odwiedzają one kwiaty i je zapylają, choć ich rola jest tu o wiele skromniejsza, niż w przypadku trzmieli czy pszczół. Są jednak gatunki roślin, jak np. wiciokrzew czy kielisznik, których kwiaty przystosowały się specjalnie do zapylenia przez motyle. Ich gąsienice stanowią pokarm dla drapieżników i pasożytów.

Adam Warecki zauważa również, że ważny i popularny dawniej szkodnik upraw - bielinek kapustnik – zniknÄ…Å‚ dziÅ› z ogródków, dziaÅ‚ek i pól uprawnych, gdzie masowo stosuje siÄ™ Å›rodki ochrony roÅ›lin. „ByÅ‚ to chyba jedyny w Polsce motyl dzienny, któremu towarzyszyÅ‚a wyjÄ…tkowo zÅ‚a sÅ‚awa. DziÅ› raczej nie zobaczymy gÄ…sienic bielinka na dziaÅ‚kach czy polach. Motyle te żyjÄ… jeszcze z dala od ludzi, a jaja skÅ‚adajÄ… na dziko rosnÄ…cych roÅ›linach spokrewnionych z kapustÄ…. Częściej można za to spotkać inne bielinki, np. rzepnika czy bytomkowca, które sÄ… mniejsze od kapustnika" - mówi.

Motyle uważa siÄ™ czasami za symbol kruchoÅ›ci i krótkotrwaÅ‚oÅ›ci życia. W zależnoÅ›ci od gatunku, czas ich życia wynosi zazwyczaj ok. 2-3 tygodni. WÅ›ród motyli dziennych sÄ… nawet takie, które żyjÄ… ok. 5 dni, np. niektóre modraszki. SÄ… też jednak i takie, które żyjÄ… 10-11 miesiÄ™cy – zauważa przyrodnik. MogÄ… przetrwać tak dÅ‚ugo, ponieważ zimÄ™ spÄ™dzajÄ… w postaci dorosÅ‚ej, tzw. imago. Rekordzistami pod tym wzglÄ™dem sÄ… latolistek cytrynek, którego spotykamy już w lipcu - i przeżywa do czerwca nastÄ™pnego roku. Podobnie jest z rusaÅ‚kami, wÅ›ród których prawie wszystkie, z wyjÄ…tkiem rusaÅ‚ki kratkowca (który zimuje w postaci poczwarki), spÄ™dzajÄ… zimÄ™ już w postaci motyla. Latolistki cytrynki zimujÄ… w parkach czy rzadkich lasach, ukryte pod liśćmi, natomiast rusaÅ‚ki spÄ™dzajÄ… zimÄ™ ukryte w piwnicach, szopach, na strychach, w dziuplach, skÅ‚adach drewna itp. Schronienie opuszczajÄ… wczesnÄ… wiosnÄ…, za której zwiastuny uchodzÄ….

Teoretycznie wiÄ™c te same osobniki, które latajÄ… teraz, możemy spotkać wiosnÄ… – mówi Adam Warecki.

Barwy maskujące kojarzą się głównie z motylami nocnymi zwanymi ćmami, które dzięki deseniowi na skrzydłach potrafią się idealnie zlać z kolorem skały czy stopić z korą drzew. "Motyle dzienne też potrafią się maskować. Wystarczy, że złożą skrzydła, jak na przykład rusałka ceik, który przypomina uschnięty liść. Niewidoczne stają się wtedy jaskrawe i barwne wzory z górnej części skrzydeł, a motyl prezentuje spodnią ich stronę, utrzymaną w bezpiecznych i stonowanych barwach, dzięki którym nie rzuca się w oczy drapieżnikom i może bezpiecznie spędzić noc czy przezimować. Zjawisko mimetyzmu, czyli upodabniania się do otoczenia, jest u motyli dziennych w Polsce bardzo częste. Nasze gatunki nie stosują za to mimikry, która polega na upodabnianiu się barwą do innych zwierząt, niebezpiecznych, jadowitych bądź niesmacznych, żeby zniechęcić do siebie głodne drapieżniki" - mówi Adam Warecki.

Źródło: PAP-Nauka w Polsce